L??c s? Ph?t giao (song ng? Anh-Vi?t)

Edward Conze qu? th?t ?ã làm ???c ?i?u t??ng nh? không th? làm ???c là gi?i thi?u t?ng quát v? l?ch s? phát tri?n c?a Ph?t giáo b?ng m?t cách ng?n g?n nh?t có th? ???c, mà v?n thâu tóm ???c ??y ?? nh?ng gì c?n thi?t.
M?c dù b?n thân là m?t Ph?t t?, Conze v?n luôn gi? ???c kho?ng cách khách quan c?n thi?t khi trình bày các v?n ?? v? l?ch s? Ph?t giáo. H?n th? n?a, ngay khi ?? c?p ??n các b? phái khác nhau, ông c?ng không bao gi? ?? cho ngòi bút c?a mình nghiêng v? theo nh?ng khuynh h??ng t? t??ng mà mình ?ã ch?n. Và ?ây chính là y?u t? ?ã t?o ???c s? tin c?y c?n thi?t cho m?t tác ph?m có tính cách s? h?c nh? th? này.
Conze c?ng t?o ???c cho t?p sách c?a mình m?t c?u trúc r?t ch?t ch?. M?c dù v?i nh?ng s? ki?n khá dày ??c di?n ra trong h?n 2.500 n?m mà ch? v?i không ??y 150 trang sách Anh ng?, ông ?ã không làm cho ng??i ??c ph?i choáng ng?p b?i s? d?n nén c?a chúng. B?ng m?t s? liên k?t khéo léo, ông ?ã trình bày t?t c? theo m?t cách khái quát nh?t mà v?n bao hàm ???c nh?ng chi ti?t c?t lõi c?n thi?t nh?t. Trong m?t ch?ng m?c nào ?ó, tôi có c?m giác liên t??ng ngh? thu?t trình bày c?a ông nh? nh?ng nét ch?m phá ??c ?áo c?a m?t nhà danh h?a th?y m?c.
Nh?ng l?ch s? phát tri?n c?a m?t tôn giáo, nh?t là khi tôn giáo ?y là Ph?t giáo, không th? ch? bao g?m nh?ng s? ki?n, mà ?i?u c?n thi?t và th?m chí còn quan tr?ng h?n n?a chính là các khuynh h??ng t? t??ng v?i s? hình thành và phát tri?n c?a chúng. Và vi?c trình bày ng?n g?n nh?ng v?n ?? vô cùng ph?c t?p, ?a d?ng, ?ôi khi r?t tr?u t??ng này th?t không d? dàng chút nào. Ng??i vi?t n?u không n?m v?ng t?t c? m?i v?n ?? và tuân theo m?t ph??ng pháp trình bày h?t s?c khoa h?c, thì ch?c ch?n s? không tránh ???c s? l?c l?i trong khu r?ng t? t??ng ??y bí ?n c?a Ph?t giáo. Conze ?ã làm ???c ?i?u khó làm, và th?m chí còn làm r?t t?t, khi ông gi?i thi?u h?u nh? t?t c? nh?ng khuynh h??ng t? t??ng l?n khác nhau trong Ph?t giáo, và nêu lên ???c s? khác bi?t c? b?n nh?t c?a chúng.